free web builder



ВАСИЛИЙ НИКОЛАЕВИЧ ПОПОВ- БОЧООХ
(1909 -1984)

Народный певец - тойуксут,
сказитель
народного эпоса - Олонхо, писатель
Автор олонхо: 
"Юелэн Кырджыт" ,"Ус курдаах Юелэн Кырджыт","Ынах уола Айдаан Бухатыыр",

"Кемюс Удаарын"
и нескольких
песен - тойук, поэм.


Василий Николаевич Попов – Бочоох.
(1909 г. – 1985 г.)
Олоҥхосут, тойуксут, писатель
Известный олонхосут Василий Николаевич Попов - Бочоох родился в Хатырыкском наслеге Намского улуса 13 января 1909 на острове Кэнэли реки Лена.
Его бабушка, у которой он воспитывался, славилась своими песнями и рассказами и недаром ее звали Чуорааннаах Огдооччуйа (дословный перевод – Федосья с колокольчиком). В 30-х годах окончил 4 класса ликбеза.
1927-1929 гг.работал предселателем земельной комиссии. В 30 –х годах активно участвовал в организации образования первого в районе колхоза ,,Кэсэр,, , работал председателем сельсовета, заведующим товарного склада. В годы войны 2 года воевал в рядах Советской Армии, после тяжелой ранении вернулся на родину. Позже работал охотником, пастухом. Всегда был лучшим работником колхоза.
Записанная фольклористом П.Н. Поповым в 1938 году его песня-тойук «Мас суха» (Деревяный плуг) была включена в первые учебники для школьников, а созданные им песни-импровизации печатались в периодической печати.
1937 г. в Намском улусе приехал на ысыах П.А.Ойунский к празднованию 15- летии Якутской АССР. 5 олонхосутов Намского улуса : П.П,Ядрихинский- Бэдьээлэ, Охлопков Е.Г.- Буоратай, Петров А.М. – Чааскылатар (Баасынай), Дьиибэ Бытык и Бочоох исполняли олонхо Сивцева Афанасия Егоровича – Дьиибэ Бытык.
Он был известен не только как певец-импровизатор, олонхосут. В своем улусе он славился еще и как алгысчит (человек, который проводит обряд благословения) на народном празднике ысыах.
Василий Николаевич – Бочоох участник республиканской олимпиады 1938 г. и многих республиканских смотров, фестивалей и олимпиад. 1948 г.стал победителем 1 слета республиканского фестиваля исполнителей смотра олонхо. Успешно выступал в республиканских фестивалях 1972 – 1979 гг., победитель 1983 г.- 2 место. Всего 8 раз участвовал в республиканских конкурсах: 3 раза занял 1 место, 5 раз занял 2 место.
Известные нам произведениями являются олонхо «Кемюс Удаарын», «Юс курдаах Юелэн Кырджит», «Ынах уола Айдаан Бухатыыр» уонна «Юелэн Кырджит»
 Слава о Василии Попове разлетелась далеко за пределами своего улуса. Принимал активное участие в районных и республиканских конкурсах и смотрах художественной самодеятельности. Его олонхо «Юелэн Кырджит» записано на магнитофонную ленту в 1985 году фольклористом П.Н. Дмитриевым.
К большому сожалению, многие награды не сохранились. Диплом 2 степени республиканского фестиваля искусств посваященный 100- летию В.И.Ленина,
Почетная Грамота Министерства культуры ЯАССР и научно- методического центра народного творчества и КПР в связи с 75- летием. 1984 г.
Умер в 8 сентября 1984 г.


Напечатанные стихи и поэмы в газетах и журналах

1. Мас суха ырыа - 1938 г.
2. Максим Аммосов совхозка - 1975 г.
3. Колхозтаах уруйа 1951 г.
4. Ат сюрютэ - 1960 г.
5. Ерегейдюю туруохпут - 1970 г.
6. Ысыы ырыата - 1972 г.
7. Максим Аммосов совхозка анаммыт - 1975 г.
8. Энсили, Энсили эбэккээм 
9. Партия5а айхал
10 Хатырыгым хочото
11. Мастерскойга

Mobirise

Мас суха ырыата 
(1938 с. ырыаһыт тылыттан Попов И.И.суруйбута, аан маҥнайгы айымньыта)

Дьэ, буо!
Миигин мас ууһун бастыҥа,
Тимир ууһун дьирбиттэрэ,
Дьон аймахха туһалаа,
Мааныга туттуллар
Мас суха буол диэннэр,
Уулларан уһааран,
Уһанан суудуйбуттара.
Дьэ, буо!
сухсур5а о5уска,
Соһуллан- сыһыллан,
Ыал аттынаа5ы
Ычах быыкаа бааһынаны,
Ырыта - хайыта тэлбит,
Ымсыырдар куннэрим
Ыыра ыраах ааспыттар.
Дьэ, буо!
Сиргэйбит сирбиттэн,
Сиигирэ соҕус
Сиэмэ үүммүтүн , Ситэн туран,
Сиэрпэ сэбинэн,
Сирдиргэччи быһан,
Кыра- хара дьонум,
Кыстк аһылык буолуо диэн,
Кылаат, хаьаас ууруммутун,
Маҥалайа туолбатах
Баай- тойон аймаҕа,
Бырыһыанынан оҕуруктаан,
Быһа тутан ылара.
Дьэ, буо!
Уйэ, олох уларыйан,
Үөрэх сайдыы үрдээн,
Үлэ- хамнас күүһүрэн,
Үлэттэн үүрүллэммин
Өтөхтөр күрдьүуктэригэр
Үлтүрүйэн сытаахтыыбын.
Кыламана бараммыт
Кырдьаҕас харахпынан
Кыҥаан көрдөхпүнэ,
Баттаммыт- үктэммит
Бааһынай аймах,
Бассабыык баартыйа
Бастыҥ салалтатынан,
Ийэ буор сирдэрин
Илиилэригэр тутаннар,
Илгэ быйаҥы тэрийдилэр,
Иилээн- саҕалаан бардылар.
Аарт-татай оҕолор,
Аныгы үйэ албаһа,
Алыс да буолар эбит,
Ийэ сири титирэтэр,
Киэҥ халлааны сатаратар
Дириҥ ньиргиэр тыастаах,
Кутаа уот тыыннаах,
Итии бензин аһылыктаах,
Тымныы кыраһыын утахтаах,
Улуу собуоттарга,
Уһаарыллыбыт, хатарыллыбыт,
Уончалыы булуугу соспут
Улуу трактор көлөлөммүттэр,
Бу буулаҕа күүстээх
Бухатыыр трактор,
Тумул хара тыалар
Тотуу бөдөҥ тииттэрин
Тоһоҕо мас курдук,
Тоҕута тыытар эбит.
Кытаанах дьилэй кырыстары
Кырыа хаар курдук,
Кырылаччы тиэрэр эбит.
Урукку, былыргы
Дулбат хараҕын саҕа
Дуона суох сонуоктар,
Толоон- толоон муҥунан,
Толуу үүнүүлээх
Туорахтаах бурдугунан
Долгуйбуттар эбит доҕоттоор!
Эчикийэ сэгэрдэр,
Эргэ үйэ
Элээмэ сухата
Эстиэхпин эстибиппин.
Дьэ, буо!
Советскай киһи
Сир дойду үрдунэн,
Айар күүһэ албан ааттанан,
Үйэлэр арҕастарыгар,
Үрүҥ күннүү
Күлүмнээтин диэммин,
Үөрэн- көтөн
Уруйдуу хааллым










На фото: Нам. Ысыах.1983
Слева: Роман Петрович Кутуков, Попов В.Н.- Бочоох,Егор Атласов,  Петр Николаевич Попов родной младший брат Василия Николаевича - Бочоох


























Mobirise

Эҥсиэли, Эҥсиэли эбэкэм.
(Быһа тардыы)

Эҥсэр дьалкыйар бааллардаах,
Эҥин эглгэ эриэккэс эйгэлээх,
Күннүү күлүмнүүр күөгэйэр көстүүлээх,
Кэрэтик килбиэнник киэркэйэр бэйэлээх
Элиэнэ эбэбит- кинибит сүдьүбүт
Тайыманнаах таһаатыгар тардыстан
Талыыкан далбардаах таһаатыгар
Үйэлэртэн үйэлэргэ үүнээр
Үөскүүр- сайдар саргылаах,
Туймаада дуолан ийэ кииммит
Тура- тура тупса турар.

Көмүстүү алмаастыы күлүмнүүр
Көй модун күөнүгэр
Саргылаах олох салаллан
Саҥа былаас эргийэн
Саха саргыта үрдүүрүн
Өлбөт өрөгөйдөөх
Өксөкүлээх Өлөксей
Өтө көрбүтүн, үөрэн ыллаабытын,
Уоттах тыллах Ойуунускай
Уустаан ураннаан суруйбутун
Бииргэ үөскээбит биһирэмньиттэрэ,
Билэр, билбэт үөлээннээхтэрэ,
Утумнуур, ууһуур ыччаттара
Ураатыы - айхаллыы туруохтара,
Уруйдуу, тустуллуу туойуохтара.
Эҥсиэли, Эркээни эҥэрдэриттэн,
Ытык хайалар ыырдарыттан
Ыллыахпын, туойуохпун санаатым, Этиэхпин, кэпсиэхпин баҕардым,
Эминньэхтээн иитиллибитт ийэ буорбун
Эҥсиэли, Эҥсиэли эбэбин.

Улуукан уорҕан уйгуланан,
Тайылҕалаах таһааҥ тардыыланан,
Эҥсилгэннээх иэниҥ илгэтийэн
Халыҥ хара дьаппа таасс
Хаҥалас хайатыныын ханыылаһан,
Ыраахтан,чугастан ытыктанан
Ырыаҕа кэпсээннэ киирбит
Ытык хайалыын ыырдаһан
Тайылҕаннаах далбардаах таһааланан
Талыыкан килбиэннээх киэлилэнэн
Үйэлэртэн үйэлэргэ үрдүү
Үүммүт - үөскээбит дойдум
Дьоһуннук дуоланнык тупсаҕын,
Дьоҥҥун, норуоккун үһрдэҕин,
Эҥсиэли, эҥсиэли эбэкэм!

Сайдыылаах социализм сарыала
Саха норуотун санаатын сайыннаран,
Ейун улэтин урдэтэн,
Уерэх , наука сайдыытыгар
Улэлиир дьоннор уескээтилэр.
Беденсуйбут совхозтар
Беьуелэкпит аайыытынг
Унерэ5и , улэни баьылыырга,
Утуекэн элбэххэ уерэнэн
Улэьит утуелэрэ уунэннэр
Ууту , эти уксэтэргэ
Урулуйэ, харалыйа улэлииллэр.
Ке5улуур, кехтеехтук улэлиир
Ке5утуьуугэ, укоталаьыыга тартарбыт,
Хоьуун холлоох улэьиттэрин
Хойдон, элбээн иьэллэр,
Оло5у- дьаьа5ы тупсарарга
о5олордуун, улаханныын охсуьаллар.
Барыны кыайарга, тутарга
Бары буттуун туруналлар.
Со5уруу атын кеуораттарга
Сонун элбэх идэлэргэ
сонордоьон уерэнэр,
Совхозтарыгар улэдлииргэ,
Сорудахтары ылыммыт
Уерэххэ- билиигэ тардыьар,
Улэни, оло5у ейдуур
Улэлииргэ ба5алаах
Угус ыччат уескээн эрэр.
Кыырыктаах кыргыьыыга кыттыбыт,
Кырыымчык олох кыьыл5атын билбит,
Кырдьа5ас келуенэ дьоннорум
Сылайары аахсыбакка,
Сынньынарга кыьаммакка
Сыраларын биэрбит,
Дьулуйан туран улэлээбит
Дьоллоох дьоьун олохторун
Эрэллээх илиигэ туттарарга,
Эстафеталарын биэрэргэ
Эрэмньи эдэр ыччат дьон
Дьыаланы билэн салайар,
Сатаан керен дьаьайар,
Санаа хоту улэлиир
Сана симиэнэ баар буолла
Энсиэли, Энсиэли эбэкэм!






Фото: 1942 с.сборы на фронт, Нам. Перед школой, во втором ряду в середине Бочоох.


























Mobirise

Хатырыгым хочото
(быьа тардыы)

Урумэтийбит үүт күөллэрдээх:
утуекэн дойдукайым
Хампа- нуо5ай отттордоох
Хатырыгым хочото,
Ынырыктаах батталлаах
Ыраахтаа5ы са5ана
Баайдаах эрэ еттугэр
Манньыйарга дылыта.
Сыылба, хара кунана
Сыар5ата баппакка,
сындалыйа а5ылаабыт,
Сыр5ан эьэ обургу
Сытыы тииьэ элэннээбит
Сыгынахтаах сыбарыгар
Тибии- хаьыы ерукуйбут.
Туос тымтайданан, Туулаан токуруьан,
Биэбэйцдиир биьиктэнэн,
Биир ынахтанан
Мэьимээн сиэмэни мэлийэн,
Саха бала5аннанан,
Кыракый кыымнана,
Кыстаан- сайылаан
Хатырык Эбэ
Хатта быйанар тиксибэккэ,
Киирик о5онньор,
Кэтириис эмээхсин
Киьи- хара буолан олооттор.
Улуу Арассыыйа ула5ытыттан
Ура5ас мунунан кыйдаммыт,
Охсуьуу- меккуер эрэйин
Улуу дьолунан аа5ыммыт
Нуучча норуотун
Улуу уолаттара
Кэргэн, дьукаах буоланнар
Куччугуй Максиимы бэйэлэрин киэнинии
Биэбэйдээн бардылар.
Суругуц биллэрдилэр,
Куннуу сыралыйар,
Кенул тыынын инэрдилэр.
Онньо5унан барбыт Олооччу этэрбэстээх
Уончалаах уол
Кырдьыктаах санаа иьин
Кистэлэн охсуьуу
Халбас хара тыытыгар
Хап гына олорбута,
Уллэр долгуннаах еруьу
Уеьээнэн ексуйэ куерэннээбитэ.

Бастакы бассабыык киьибит-
Максим Кирович ке5улээн,
Тэрийбит тэрээьинэ
Тэнийэн- кэнээн барбыта,
Сир - ийэ сирэмин курдук
Сириэлийэ чэлгийбитэ
Кулаак уескуур силиьин
Колхоьунан туербуппут,
Тыраахтыр, массыына кууьунэн
Тыыллан, хабыллан испиппит,
Бутугас уерэ оннугар
Буулка, хомпуот астаммыппыт,
Наарба сыар5а оннугар
Дьарыпылаан аттаммыппыт.
Теленнеех революционер
Тереебут сиригэр
Кей кииммитин,
Кемус уорукпутун
Тутан - айан киэргэтэн,
Туругурдан истибит.
Максим Аммосов
аатынан
Бастын колхоьум
Бараммат элбэх тутуута
Бачыгыраан олорор,
Уонча ыаллаах урукку совхоз
буолбатах.
Кири - бе5у сыьыарбатах
Киэн уулуссалардаах,
Килэргэс таас туннуктэрдээх
Кэчигирии кэккэлэспит
Кэрэ, дьикти дьиэлэрдээх.
Ымыйахтаах хъочотугарЫрыа - тойук дьиэрэьийэр,
О5о- аймах уерэнэн
Уруй- айхал энэрдэннэ,
Кировыьы кэриэстээн
Саха Сирин комсомуолун
Салайсан тэрийсиьит
Максиммыт эрэллээх
до5орун
Бастын остуолга
олоттулар.
Ол куннэргэ
Ча5ыллар сытыы тыллаах
куорат ыччатын чулуута
Комсомолка Цугель дэппит,
Олох- охсуьуу куурээнин
Очура, тэхтирэ куккуйэн,
Хахсааттаах, хабараан кэмнэр
Хаьыннара хаарыйталаан,
Кыырыкиыйбыт
баттахтаммыт
Кырдьа5ас, коммунист Рая
Биьирэмнээх киьибит
,
Били Максим о5обут
Кенуьугэр куенэхтээбит,
Ке5енугэр дугдаламмыт,
Ойууругар сохсолоспут,
Уолбатыгар хотуурдаммыт
Куннугунэн эргимтэлээх
Кенй быраан анныгар,
Кеьунэн тегурутэн
Куех сэлэ тапттыттар.
Максим Аммосов аатынан
Баара5ай улахан колхоз
Сулар, хара бытыктаах
Субан туруйа дьонноро,
Капрон , солко танастаах
Куба манан кыргыттара,
Хоннохтоьо сиэттиьэн
Хото5остуу иунньустан,
Убулуейу кероустулэр,
Уеруу ыьыа5ын ыстылар.

Фото: с дочерью М.К.Аммосова  Леной Максимовной. 1967 г.. Хатырык, школа..